iberyjska kolekcja Raczyńskiego

Informacje na temat kolekcji Atanazego Raczyńskiego - jest to fragment pracy magisterskiej. 

 Zbiór hiszpańskich i portugalskich dzieł jest wynikiem kilkuletniego pobytu Raczyńskiego na Półwyspie Iberyjskim, początkowo w Lizbonie (1842 – 1848), a następnie w Madrycie (1848 – 1852). W 1843 nabył niewielki tryptyk z Opłakiwaniem Chrystusa nieokreślonego malarza hiszpańskiego, rok później fragment predelli Gran–Vasco oraz Ostatnią Wieczerzę Eugenio da Caxes, pod koniec lat 50. XIX wieku podarowaną kościołowi w Obrzycku. W 1845 roku od francuskiego konsula Larrazabala zakupił Madonnę z dzieciątkiem Murilla, w 1846 terakotową rzeźbę z przedstawieniem Opłakiwania Chrystusa, a w czasie jednej z wypraw na prowincję - obramienie okna o bogatej, renesansowej dekoracji.

W 1848 roku kolekcjoner został przez króla pruskiego przeniesiony do Madrytu. Pierwsze dzieło, które nabył po objęciu funkcji ministra w stolicy Hiszpanii to Ukrzyżowanie, pozyskane jako przykład szkoły kastylijskiej. W czerwcu 1852 roku nabywa Raczyński dwa wybitne dzieła: Wniebowzięcie Juana Carreño de Mirandy (1614-1685) oraz Pokłon pasterzy Claudio José Vicente Antolineza. Były to ostatnie malowidła, które kupił na Półwyspie Iberyjskim. Od tego czasu uzupełniał swoją kolekcję poza granicami Hiszpanii i Portugalii. Wkrótce po opuszczeniu Madrytu na stałe, w roku 1853 udaje się Raczyński na słynną aukcję zbiorów po Ludwiku Filipie w Christie’s, w Londynie. Kupił na licytacji trzy obrazy z hiszpańskiej galerii króla – dwa dzieła Zurbarána: Madonnę Różańcową i Judytę z głową Holofernesa oraz Karły z psem, wystawione jako dzieło Velázqueza.

Podczas pobytu na Półwyspie Iberyjskim Raczyński starał się o pozyskanie obrazu Diego Velázqueza. Wiadomo, że prowadził negocjacje z dyrektorem Muzeum Prado w sprawie zakupu lub ewentualnej wymiany dzieła ze swej kolekcji na obraz mistrza. Zamierzenia te pozostały niezrealizowane aż do 1854 roku, kiedy król hiszpański ofiarował Raczyńskiemu dwa obrazy: Niewidomą oraz Pies i kot. Autentyczność obu dzieł nie była przez kolekcjonera kwestionowana, choć dziś uznawane są za dzieła warsztatowe. Obok „prawdziwych” velázquezów w galerii znajdowały się cztery kopie dzieł z Prado – Don Gaspar de Guzman, książę Oliwarez, Pijacy, Las Meninas oraz Portret księcia Baltazara Carlosa. Wszystkie kopie zostały wykonane w latach 1848 – 1852 na zamówienie Raczyńskiego. Obecnie w zbiorach Raczyńskiego, eksponowanych w Muzeum w Poznaniu znajduje się portret księcia Oliwareza, pozostałe zostały wycofane przez kolekcjonera po 1856 roku, ich losy są nieznane.

Ostatnie dzieło włączone do kolekcji z Półwyspu Iberyjskiego to portret wykonany przez współczesnego Raczyńskiemu malarza hiszpańskiego, Federico de Madrazo y Kuntz. Obraz powstał w 1850 roku. Kolekcjoner zamówił go jako prezent dla swego serdecznego przyjaciela Georga Esterházy, ówczesnego posła austriackiego w Madrycie. Kilka lat po śmierci Esterházy’ego Raczyński odkupił portret od żony posła i w 1865 roku włączył do swojej galerii.

Zbiory Atanazego Raczyńskiego były wystawione w pałacu przy Königsplatz w Berlinie, którego główną część stanowiło muzeum. W latach 80. XIX wieku, na podstawie umowy z synem nieżyjącego już Atanazego, Karolem na dwadzieścia lat dostały się pod opiekę rządu pruskiego i zostały przeniesione do National – Galerie. W 1903 roku sprowadzono kolekcję do Poznania i udostępniono publiczności w gmachu Muzeum Prowincjonalnego. Do drugiej wojny światowej zbiór eksponowano jako całość pod nazwą Galeria Atanazego hr. Raczyńskiego. Po 1945 roku największe poznańskie kolekcje – Seweryna Mielżyńskiego, Atanazego Raczyńskiego i jego brata Edwarda włączono do zbiorów Muzeum Wielkopolskiego (od 1950 roku Muzeum Narodowe).